‘LAAGGELETTERD’
Lezing gegeven door Rinske en Jolanda.
12 juni 2024 hadden wij, ‘DAMESCOLLECTIEF,’ een koffieochtend met een lezing over laaggeletterdheid. Rinske, werkzaam bij de Nieuw Veste bij de bibliotheek en het coördineren in het ‘digitaalhuis’, van alles wat zij er organiseren. Zij had Jolanda meegenomen (Taalambassadeur) om haar eigen verhaal te vertellen over haar ervaringen om te leven met laaggeletterdheid tot aan haar veertigste, daarna ging haar leven veranderen, omdat zij er eindelijk voor uit durfde te komen en lessen ging volgen. Er zijn ongeveer 2 miljoen laaggeletterden in Nederland. Voor de duidelijkheid, laaggeletterd wil niet zeggen dat je analfabeet bent! Deze mensen kunnen namelijk echt niet lezen, schrijven en meestal ook niet rekenen, terwijl Jolanda heel langzaam kan lezen, maar dan vaak de draad kwijt raakt waar het verhaal over gaat en het dus niet begrijpt. Wel was zij altijd goed in rekenen. Jolanda is één van de ‘taalambassadeurs’ en is al bekend geworden via tv, omdat zij mee heeft gedaan met het programma ‘leven zonder letters,’ dat Frans Bouwer presenteerde. ‘Wat mot ik in een bibliotheek, als je niet kunt lezen, vroeg zij aan Frans, die met haar samen op de scootmobiel een bezoek wilde brengen aan de bieb. Daar zijn nl veel mogelijkheden om hulp te kunnen vragen, óók met het omgaan met je mobiel. Zij hebben iedere dinsdagochtend vrije inloopspreekuur voor hulp, gratis.
Ik heb het programma teruggekeken en vanaf de tv foto’s genomen van Jolanda en Frans, vandaar dat de kwaliteit minder is. Op NPO Avro/Tros.
Wat zijn de gevolgen van laaggeletterdheid en hoe kan je het herkennen? Nu alles hoe langer hoe meer digitaal gaat met wachtwoorden, een account aanmaken, wordt de groep alleen maar groter helaas. Ongeveer 12% heeft deze problemen in Nederland. Ook ligt het vaak aan de opvoeding, ouders die het ook niet kunnen, kinderen gaan veel te vroeg van school. Deze kinderen beginnen al met een achterstand wanneer zij naar school gaan, werden zeker vroeger gepest en voor stom uitgemaakt.
Jolanda heeft vroeger een ‘koortsstuip gekregen toen zij zes jaar was. Hierdoor heeft zij een hersenbeschadiging overgehouden. Zij kan de woorden wel lezen, maar begrijpt niet wat er staat en moet het dan een paar keer opnieuw lezen en begrijpt het dan vaak nog niet. De ‘zakelijke brieven’ blijven moeilijk! Belasting brieven, verzekeringen. Recepten lezen voor een cake te bakken etc. Overal moet je formulieren invullen. In het stadskantoor heb je tegenwoordig een ‘hulp drukknop’ en dan komt iemand je helpen. Ook met geld kon zij niet omgaan en maakte het binnengekomen geld meteen weer op, zodat zij in schulden kwam te zitten. Op haar 40ste ging zij op zichzelf wonen en dacht dat zij alles op kon maken.
Toen zij benaderd werd voor het tv programma, heeft zij dat met beide handen aangepakt, ondanks de angst en vooral ‘schaamte’ die zij daarover had. Deze mensen zijn heel knap in het verzinnen van smoesjes om het maar verborgen te houden, zoals de bekendste smoes,’ oh, ik ben mijn bril vergeten,’ zodat de ander het voor gaat lezen, of, ‘ heb nu geen tijd.’ Vanwege schaamte durven de mensen geen hulp te vragen, maar alles moet je lezen, bv als je een treinkaartje wilt kopen, je medicatie moet lezen, kijken waar de bus heen gaat en ga zo maar door! Uiteindelijk heeft zij de stap durven zetten en is tot haar 33ste naar de avondschool gegaan en daarna naar de huishoudschool.
Jolanda had tot haar 50ste een ‘huisvriend’ bij haar en haar man in huis wonen, haar steun en toeverlaat en deed alles samen met hem, zoals de boodschappen en nog veel meer! Helaas overleed hij en nu doet zij alles zelf. Zij moest toen iets anders verzinnen en is koffie gaan zetten bij bejaarden. Zo begon de periode dat zij tussen de mensen kwam. Zij werd gestimuleerd om bv op les te gaan en zo rolde zij langzamerhand van het een in het ander.
Zelfs op de PABO heeft zij laten horen hoe moeilijk het is, om bv een brief voor te lezen, (dit zijn de mensen die juist dit moet herkennen bij de jonge leerlingen!) Zij vertelde dat iemand ging lachen om haar, Jolanda is er naar toe gelopen en heeft gezegd, dat als zij nóg een keer lacht, zij een klap in haar gezicht krijgt.
ik laat m’n eige nié voor lul staan!’ Je kon een speld horen vallen en na afloop kreeg zij een daverend applaus! Zij was al té vaak vernederd en in een hoek gezet en die tijd is nu voorbij!
Zij drukte de leerlingen van de PABO op het hart, dat wanneer zij een leerling in de klas krijgen met deze problemen, laat het dan niet merken, maar geef ze een compliment, wat ze wél goed gedaan hebben!
HAAR TIP VOOR DE TOEKOMSTIGE LERAREN EN LERARESSEN WAS: ’Ook wanneer het hardop lezen niet goed gaat, zeg dan, ’je hebt goed je best gedaan,’ i.p.v. ‘het kon beter!’
Jolanda heeft zelfs een lezing gegeven voor een congres van de PvdA! Zo dapper is zij geworden. Zij pleit dan voor ‘vereenvoudigen’ van de teksten op brieven en pamfletten, zoals bij campagne voering, een soort van Jip en Janneke taal, niet te kinderachtig, maar…zodat veel meer mensen het kunnen begrijpen. ( de corona brieven bestonden uit wel acht kantjes! Ze snapte er niks van en op verzoek heeft de gemeente die vereenvoudigd en werd het de helft en…’ normaal taalgebruik!’)
Als grote verrassing voor Jolanda ging zij samen met Frans naar Oisterwijk en mocht zij bij Robèrt van Beckhoven haar favoriete croissantjes leren bakken! Maar… zij gingen met de trein, dus moest Jolanda eerst twee treinkaartjes uit de automaat halen, want Frans had geen idee hoe dat in zijn werk ging. En het werkte! Wat was zij trots.
Het was weer een interessante ochtend, helaas met maar vier leden en vier bestuursleden! Jolanda is eindelijk ‘trots’ op zichzelf en wij op haar. Petje af en ga zo door!
En haar gróótste vriend? Dát is haar ‘mobieltje’ geworden, waar zij alles in op kan zoeken en niet meer buiten kan!
Je kunt het programma terug kijken op NPO van AVRO/TROS. Zeer de moeite waard. Bedankt Rinske Jolanda en Marja. Marijke Smit.
